|
W tym roku minęła 65. rocznica utworzenia i 5. rocznica reaktywowania
Związku Sybiraków. Dla uczczenia obu rocznic prezydium Zarządu Głównego na
posiedzeniu w dniu 11 marca podjęło uchwałę o powołaniu Komitetu
Przygotowawczego, który opracuje programy uroczystości okolicznościowych,
spotkań, akademii rocznicowych i publikacji. Zadaniem Komitetu i jego
agend w terenie było przygotowanie uroczystych obchodów Dnia Sybiraka,
czterech wielkich wywózek, rocznicy Święta Niepodległości oraz
upamiętnienia aresztowań i deportacji żołnierzy Armii Krajowej. W celu
upowszechnienia wiedzy o losach Sybiraków Komitet miał nawiązać kontakty i
współpracę z organizacjami wojskowymi, szkołami, drużynami harcerskimi, a
także teatrami i zespołami artystycznymi. Dla jak najszerszego
rozpropagowania idei sybirackiej i zapoznania społeczeństwa z tym
nieznanym fragmentem historii Polski, nawiązano kontakty ze środkami
masowego przekazu, by pozyskać je do współpracy. Idea uroczystych obchodów
sybirackich rocznic znalazła szeroki oddźwięk. Na spotkaniu prezesów
wszystkich Zarządów Wojewódzkich w czasie IV Ogólnoświatowej Pielgrzymki
na Jasną Górę prezes Ryszard Reiff wystąpił z propozycją, aby najbliższy
rok, od maja 1993 do maja roku następnego ogłosić Rokiem Sybiraka
obchodzonym pod hasłem „Pamięć zmarłym - żyjącym pojednanie". Propozycja
została przyjęta z aplauzem przez uczestników spotkania, jak również przez
wszystkich Sybiraków, którzy ten Rok uczcili organizacją spotkań z
młodzieżą szkolną i społeczeństwem, a przede wszystkim akcją utrwalania
pamięci o naszej przeszłości poprzez fundowanie sztandarów
organizacyjnych, tablic pamiątkowych umieszczanych w kościołach, pomników
i okolicznościowych publikacji. Patronat nad Rokiem Sybiraka objęli -
prezydent Lech Wałęsa i ksiądz Józef kardynał Glemp, Prymas Polski.
Działania nasze wspierali i pomagali w organizacji uroczystości
religijnych księża kapelani oddziałów i kół oraz kapelan Sybiraków, ksiądz
Edmund Cisak. Opis uroczystości jakie odbywały się w kołach i oddziałach
znajduje się w części poświęconej historii Oddziałów.
12 maja prezydium Zarządu podjęło uchwałę w sprawie powołania Komisji
Odznaczeń w składzie: Anna Czarnocka, Irena Głowacka, Wiesław Krawczyński,
Feliks Milan i Olgierd Poważyński. Do zadań Komisji należała weryfikacja
wniosków o nadanie Odznaki Honorowej Sybiraka. Tego samego dnia została
powołana Rada Naukowa przy Zarządzie Głównym. W skład Rady weszły osoby
zajmujące się zagadnieniami historycznymi i współczesnymi związanymi z
losami Polaków na Wschodzie. W zebraniu inauguracyjnym Rady w dniu 23
czerwca uczestniczyli - Aleksandra Szemioth, Adam Wołek, Emilian Weroński,
Feliks Milan, Irena Głowacka, Wiesław Krawczyński i Ryszard Piotrowski. W
skład Rady Naukowej weszli: Tadeusz Adamek, Daniel Boćkowski, Marek
Budziarek, Alicja Gluza, Irena Głowacka, Wiesław Krawczyński, Antoni
Kuczyński, Feliks Milan, Zofia Lech, Janusz Przewłocki, Ryszard Piotrowski,
Aleksandra Szemioth, Emilian Weroński, Adam Wołek, Paweł Zworski.
Do Rady Kombatanckiej działającej przy kierowniku Urzędu ds. Kombatantów i
Osób Represjonowanych wszedł przedstawiciel naszego Związku, Zygmunt Czarnocki.
Pismem z dnia 13 kwietnia Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zatwierdziło
Odznakę Honorową Sybiraka. Odznakę zatwierdził również prezydent Lech
Wałęsa. Po raz pierwszy Odznakę, zwaną powszechnie przez Sybiraków
„Krzyżem Sybiraka", wręczono 17 września 1993 roku podczas uroczystej
akademii w Warszawie. Otrzymało ją osiemnaście szczególnie zasłużonych dla
Związku osób, byli to: Jan Belina, Krystyna Bogucka, Anna Branicka-Wolska,
Edward Duchnowski, Irena Głowacka, Barbara Grabowska, Witold Jankowski,
Juliusz M. Krawacki, Wiesław Krawczyński, Władysław Kwieciński, Grażyna
Lipińska, Mirosław Pejka, Olgierd Poważyński, Janusz Przewłocki, Ryszard
Reiff, Elżbieta Sidorkiewicz, Teresa Tomczyszyn-Wiśniewska, Krystyna
Znosko.
29 maja Zarząd Główny podjął uchwałę o nadaniu Odznaki Honorowej Sybiraka
prezydentowi Rzeczypospolitej Lechowi Wałęsie i prymasowi Polski księdzu
kardynałowi Józefowi Glempowi. Odznaczenie wręczono prezydentowi Lechowi
Wałęsie 15 października 1995 roku w czasie spotkania z Sybirakami we
Wrocławiu. Prymas, ksiądz kardynał Józef Glemp przyjął Odznakę w czasie
audiencji jakiej udzielił sybirakom.
Podobnie jak Odznaka Honorowa Sybiraka popularny, szczególnie wśród
sybiraczek, jest krzyżyk noszony na srebrnym łańcuszku. Krzyżyk
zaprojektował Hubert Dzikowski z Koła Lipiany w Oddziale Gorzowskim.
Zarząd Główny zaakceptował wzór i zlecił wykonanie pierwszych kilkuset
krzyżyków. Cześć została wykonana w wersji posrebrzanej, nieliczne
posrebrzane z czarną emalią oraz srebrne, wszystkie w wymiarach 34 x 19 mm.
Krzyżyki są wręczane jako upominki, otrzymał go papież Jan Paweł II,
kardynał Józef Glemp i liczni księża kapelani Sybiraków. Wiele zdobi
sztandary, tablice i pomniki Sybiraków, między innymi został wkomponowany
w kamień węgielny pod Pomnik Zesłańców Sybiru, który stanie we Wrocławiu.
W lipcu ukazał się pierwszy numer „Komunikatu", biuletynu wydawanego przez
Zarząd Główny, poświęconego bieżącej działalności Związku. W słowie
wstępnym do pierwszego numeru komitet redakcyjny pisze: „Uważamy, że
obowiązkiem naszym jest dostarczenie informacji o tym, co się dzieje w
centrali i w terenie, jak realizowane są cele Roku Sybiraka. Rocznicowy
charakter (...) uroczystości zobowiązuje nas do upowszechnienia idei
sybirackich i zwarcia szeregów Związku, którego konsolidacja jest silą
liczącą się społecznie i cenioną w życiu publicznym Rzeczypospolitej".
Biuletyn wychodzi w nakładzie 500 egzemplarzy i jest rozsyłany do
oddziałów, jako niezbędna pomoc w organizowaniu pracy oraz utrzymaniu
łączności pomiędzy Zarządem Głównym a Sybirakami działającymi w terenie.
Do końca roku ukazało się 10 numerów „Komunikatu".
Od dawna rozważana była propozycja wzniesienia pomnika poświęconego
pamięci wszystkich zmarłych na zesłaniu Polaków. Spośród różnych
propozycji miejsca usytuowania wybrano Białystok.
26 lipca prezes Ryszard Reiff zwrócił się do prezydenta Białegostoku z
prośbą o wskazanie i przydzielenie odpowiedniego terenu w mieście, na
którym mógłby być wzniesiony Kopiec Pamięci Sybiraków. Władze miasta
przychyliły się do prośby i pismem z 14 września zaproponowały teren
bezpośrednio sąsiadujący z kościołem Ducha Świętego. W kościele tym
znajduje się kaplica Sybiraków. Od tego momentu rozpoczęły się prace
związane z budową pomnika. Ogłoszono konkurs na projekt monumentu,
przystąpiono do gromadzenia środków finansowych na budowę.
We wrześniu Zarząd powołał, tak potrzebną wszystkim, Komisję Prawną w
składzie: Feliks Milan, Bolesław Smólski, Antoni Zwolak, Edward Jabłonka,
Wojciech Tyma i Mieczysław Martusewicz.
4 września na zaproszenie Oddziału w Gorzowie Wlkp. odbyła się sesja
wyjazdowa Zarządu Głównego. Zebrani na sesji członkowie Zarządu Głównego i
oddziałów podjęli uchwałę w sprawie zorganizowania konkursu poezji
sybirackiej oraz ogłosili Apel do wszystkich członków Związku o zachowanie
jedności organizacyjnej i ideowej.
„Odwołujemy się do poczucia odpowiedzialności, do dumy ze Związku, który
powstał dzięki solidarnej pracy wszystkich, który tyle osiągnął i imponuje
wszystkim organizacjom społecznym, kombatanckim i osób represjonowanych
swą zwartością i ofiarnością, utrzymując jedność w warunkach powszechnego
rozpadania się więzi organizacyjnych innych stowarzyszeń i związków. (...)
Zgoda między nami jest podstawą naszej wspólnoty (...) Nie rozbijajcie
tego, co razem z nami tworzyliście ciężką pracą w czasie tych czterech
lat". Oto fragmenty tego dramatycznego apelu wystosowanego w trosce o
dobro naszej organizacji.
Wkrótce po sesji w Gorzowie Wlkp. został opracowany regulamin konkursu
poezji sybirackiej, w którym określono warunki i zasady. Termin
zakończenia ustalono na dzień 30 marca 1994 roku.
Z okazji 15 rocznicy pontyfikatu Jana Pawła II Zarząd na posiedzeniu w
dniu 9 października postanowił dzień ten uczcić specjalnym listem
skierowanym do Ojca Świętego. „W piętnastą rocznicę pontyfikatu w
głębokiej pokorze składamy Jego Świątobliwości serdeczne życzenia Bożych
błogosławieństw i łask w tak trudnym dziele władania owczarnią naszego
Kościoła (...) My, Sybiracy, których zaledwie garstka uratowała się z
okresu sowieckich represji, wiemy, co to znaczy poniżenie i upodlenie
pojęcia «człowiek» (...) Najserdeczniej życzymy Jego Świątobliwości wielu
lat zdrowia i sił w pełnieniu duszpasterskich, na tronie Piotrowym,
obowiązków ku chwale Boga i Matki Najświętszej (...).
W czasie tego posiedzenia Zarząd podjął drugą uchwałę „o nadaniu Odznaki
Honorowej Sybiraka matkom, które na zesłaniu, w skrajnie ciężkich
warunkach potrafiły ocalić swoim dzieciom życie i wychowały je w duchu
patriotycznym i polskości".
W październiku przebywający w Irkucku przedstawiciele fundacji Fundusz
Pomocy Sybirakom - Zbigniew B. Kumoś i Józef Koczarski uzyskali zgodę
miejscowych władz na przekazanie wiernym w użytkowanie kościoła
katolickiego zbudowanego niegdyś przez Polaków -zesłańców. W grudniu w
świątyni odbyła się pierwsza msza święta..
Pomyślny dla Związku rok został zakłócony przez grupę osób z Oddziału
Wrocławskiego, które dla zaspokojenia partykularnych interesów i ambicji
podjęły działania zmierzające do oderwania się od centrali i utworzenia
samodzielnej organizacji. Rozpoczęła się kampania oszczerstw skierowana
przeciwko Ryszardowi Reiffowi, poświęcając temu tematowi niemal w całości
łamy pisma „Sybiracy" wydawanego przez Antoniego Benharda, człowieka o
przeszłości nasuwającej podejrzenia co do czystości intencji. Dołączyli do
niego - W. Szkotnicki, S. Błoński i B. Włodarczyk, którzy złożyli w Sądzie
Wojewódzkim we Wrocławiu wniosek o rejestrację Związku Sybiraków III
Rzeczypospolitej. Po czterech posiedzeniach sądu dnia 27 czerwca nowy
Związek został zarejestrowany. Jednakże, jak się okazało, nowa
„organizacja" - liczyła zaledwie kilkunastu członków. W naszym Związku
pozostaje nadal około 6500 Sybiraków Oddziału we Wrocławiu.
Komisja Historyczna opracowała i wydała VII tom „Wspomnień Sybiraków" w
nakładzie 1200 egzemplarzy. Na nowy tom złożyły się wspomnienia 10 osób,
które opisują lata spędzone w łagrach i posiołkach.
Olgierd Poważyński w czasie mszy świętej w kościele Św. Karola Boromeusza
przy ul. Chłodnej przekazał urnę z ziemią pobraną z mogił w Lesie
Katyńskim w dniu 4 października 1989 roku. Urna ta została przekazana 10
lutego 2000 roku do Muzeum Niepodległości jako dar do kolekcji sybirackiej.
Po rezygnacji Olgierda Poważyńskiego, z dniem 3 listopada funkcję
sekretarza Zarządu Głównego objął Edward Duchnowski.
Do niewątpliwych sukcesów Zarządu Głównego należy zaliczyć uzyskanie
przyznawania uprawnień kombatanckich dzieciom urodzonym na zesłaniu.
Wobec wydłużających się terminów weryfikacji dokumentów na uprawnienia
kombatanckie ponowiono starania o ich przyspieszenie, a nasi członkowie
podjęli ochotniczo pracę w Urzędzie ds. Kombatantów przy wypisywaniu
legitymacji i porządkowaniu dokumentów. Ponownie wystąpiono do rządu i
prezydenta Lecha Wałęsy z prośbą o podjęcie starań mających na celu
udostępnienie wykazów osób represjonowanych, znajdujących się w archiwach
rosyjskich i byłych republik radzieckich.
Wobec braku rezultatów dotychczasowych starań o przyznanie odszkodowań za
straty moralne i materialne dla deportowanych i represjonowanych, Zarząd
wystosował do sejmu i rządu pismo, w którym przypomina o tych bolesnych
sprawach.
Z myślą o Polakach Zarząd skierował do odpowiednich jednostek
administracji państwowej apel o przyspieszenie opracowania zasad
repatriacji rodaków z Kazachstanu oraz o utworzenie placówek konsularnych
w Irkucku i Ałma Acie.
Na podstawie Statutu - § 11 Zarząd Główny na posiedzeniu 4 września nadal
godność członka honorowego Związku Sybiraków księdzu infułatowi Tadeuszowi Fedorowiczowi. Ksiądz Fedorowicz w 1940 roku dobrowolnie opuścił Polskę
wraz ze swymi parafianami wywożonymi na Syberię. Aresztowany, został
osadzony w więzieniu w Semipałatyńsku. Po wypuszczeniu z więzienia był
kapelanem 4 Dywizji I Armii Wojska Polskiego w ZSRR. Po powrocie do kraju
pełnił obowiązki duszpasterskie w różnych zakładach opiekuńczych, ostatnio
w Laskach koło Warszawy w Zakładzie dla Ociemniałych Dzieci.
Z okazji Roku Sybiraka, na zlecenie Zarządu w Oddziale Wojewódzkim w
Koszalinie wykonany został medal pamiątkowy. Na awersie znajduje się znak
Związku Sybiraków, data 1928-1993 Rok Sybiraka, na rewersie - tory,
krzyże, Matka Boża i napis „Dziękujemy za ocalenie tej, co w Ostrej świeci
Bramie". Projekt medalu wykonała Ewa Olszewska-Borys.
Komisja Socjalna z funduszu Zdzisława Pręgowskiego otrzymała ponad 260 min
zł, które rozdysponowała na 26 Oddziałów Wojewódzkich, dla 398 osób oraz
pewną kwotę przeznaczyła dla 33 Polaków-sybiraków z byłego ZSRR.
Rozdzielono również dużą ilość różnego rodzaju odzieży, którą przekazała
fundacja Fundusz Pomocy Sybirakom.
17 kwietnia 1993 roku w Warszawie ukonstytuował się Komitet Przygotowawczy
Roku Sybiraka. Protektorat Honorowy objął prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej Lech Wałęsa i Prymas Polski ks. kardynał Józef Glemp. Związek
Sybiraków obchodzi jubileusz sześćdziesięciopięciolecia powstania Związku
i pięciolecia reaktywowania po II wojnie światowej. W skład Komitetu
Przygotowawczego weszli: prezesi i delegaci Oddziałów Wojewódzkich i Kół
Terenowych Związku Sybiraków. Przewodniczył obradom Komitetu Ryszard Reiff,
prezes Związku Sybiraków.
Rok Sybiraka rozpocznie się pielgrzymką na Jasną Górę w dniach 8-9 maja
1993 roku, zakończy go majowa pielgrzymka w roku przyszłym. Program
przewiduje uroczystości upamiętniające wielkie deportacje: 10 lutego i 13
kwietnia 1940 roku oraz 20 czerwca w 1940 i 1941 roku. Za symboliczną
rocznicę wywózek
żołnierzy i oficerów AK w latach 1944-1952 przyjęto dzień 11 listopada.
Dniem pamięci wszystkich represjonowanych na Wschodzie jest 17 września
1939 roku, rocznica agresji b. ZSRR na ziemie polskie. Miesiąc kwiecień
stanowi żałobną rocznicę zbrodni katyńskiej z 1940 roku.
Hasło Roku Sybiraka brzmi: PAMIĘĆ -ZMARŁYM, ŻYJĄCYM - POJEDNANIE i w nim
zawarta jest ideowa treść tego jubileuszowego roku. Głosi ona prawdę, że
Sybiracy mimo doznawanych krzywd, nie żywią ducha zemsty i odwetu, ale
pragną sprawiedliwości i zadośćuczynienia.
Celem Roku jest złożenie hołdu poległym i pomordowanym, ale również
podjęcie obywatelsko-patriotycznej obecności w nurcie przemian i służba
wartościom, które umacniają niepodległość i demokrację odrodzonej
Ojczyzny.
Skocz do góry
|